Vai trò và cách sử dụng chế phẩm sinh học trong xử lý chất thải ao nuôi thủy sản

1. Vai trò của vi sinh vật trong ao nuôi

Vi sinh vật được xem như “hệ thống lọc sinh học” tự nhiên: giúp phân hủy xác tảo, chất hữu cơ, chất thải lắng tụ trong ao.

Một số vi khuẩn dị dưỡng (Heterotrophic bacteria) tham gia phân hủy hữu cơ, nhưng lại sinh ra khí ammoniac (NH₃) – dễ gây sốc cho tôm cá.

Để cân bằng, cần có thêm các nhóm:

Nitrosomonas: chuyển hóa ammoniac thành nitrit.

Nitrobacter: chuyển nitrit thành nitrat ít độc.
👉 Vì vậy, ao nuôi muốn ổn định phải có đủ ba nhóm: vi sinh vật dị dưỡng – Nitrosomonas – Nitrobacter.

2. Chế phẩm sinh học là gì?

Chế phẩm sinh học (CPSH) trong nuôi thủy sản là hỗn hợp chứa các vi sinh vật sống có lợi, giúp:

Cải thiện hệ vi sinh trong ao hoặc trong đường ruột tôm cá.

Nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn, tăng giá trị dinh dưỡng.

Tăng sức đề kháng cho vật nuôi trước mầm bệnh.

Cải thiện chất lượng môi trường nước.

3. Cơ chế tác động của chế phẩm sinh học

Tiết ra chất ức chế vi khuẩn hại.

Cạnh tranh dinh dưỡng và chỗ bám.

Cải thiện chất lượng nước, giảm bùn đáy.

Hỗ trợ thực vật thủy sinh, cung cấp enzyme tiêu hóa.

Ức chế vi khuẩn Vibrio và phá hủy virus gây bệnh như: đốm trắng, đầu vàng, taura…

4. Thành phần vi khuẩn thường có trong chế phẩm

Bacillus spp. (B. subtilis, B. megaterium, B. licheniformis…) → phân hủy hữu cơ, tiết enzyme protease, amylase…

Lactobacillus spp. (L. acidophilus, L. plantarum…) → giảm pH đường ruột, ức chế vi khuẩn gây bệnh, cân bằng hệ vi sinh.

5. Lợi ích khi dùng chế phẩm sinh học

Giảm bùn hữu cơ, giảm chu kỳ thay nước.

Tăng oxy hòa tan, giảm BOD và COD.

Hạn chế mùi hôi, cải thiện màu và chất lượng nước.

Ngăn cản vi khuẩn hại phát triển, tăng sức sống cho tôm cá.

6. Yêu cầu của một chế phẩm sinh học tốt

Không độc, không gây bệnh cho vật nuôi và hệ sinh thái.

Có khả năng tồn tại, phát triển mạnh trong môi trường ao.

Cạnh tranh hiệu quả với vi sinh vật gây hại.

Phân giải được chất hữu cơ, khí độc, độc tố trong ao.

7. Hạn chế khi sử dụng chế phẩm sinh học

Nước ao tự nhiên chứa sẵn lượng lớn vi khuẩn (10⁴ – 10⁵ cfu/ml), trong khi CPSH bổ sung vi khuẩn với mật độ thấp hơn → khó lấn át vi khuẩn hại nếu mật độ chúng quá cao.

Thời gian hoạt động của vi sinh vật trong ao chỉ kéo dài 10 – 15 ngày, nên phải bổ sung định kỳ.

8. Cách sử dụng chế phẩm sinh học hiệu quả

Sục khí: khi xử lý nước phải sục khí ít nhất 4 – 5 giờ.

Định kỳ: dùng 7 – 10 ngày/lần trong suốt vụ nuôi.

Liều lượng: theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất.

Thời điểm:

Lần đầu: dùng ngay khi gây màu nước hoặc khi ao đã có tảo.

Khi ao có dấu hiệu xấu (NH₃, H₂S, NO₂,...) cao, nước đục, phát sáng, nhiều cặn bã): dùng sớm hơn và tăng gấp đôi liều.

👉 Tóm lại: Chế phẩm sinh học không chỉ làm sạch môi trường ao mà còn tăng sức khỏe cho tôm cá. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách, đúng liều và bổ sung định kỳ để đạt hiệu quả tối ưu.