Men vi sinh (Probiotic) và vai trò trong đường ruột thủy sản

Trong hệ tiêu hóa của tôm cá tồn tại hàng tỷ vi sinh vật, chia thành hai nhóm chính:

• Nhóm vi sinh vật có lợi (probiotic) giúp tiêu hóa tốt, tăng miễn dịch.
• Nhóm vi sinh vật có hại (pathogen) gây bệnh đường ruột, giảm hấp thu, chậm lớn.

Việc duy trì hệ vi sinh đường ruột cân bằng là yếu tố quan trọng giúp thủy sản khỏe mạnh, tăng trưởng ổn định và hạn chế dùng kháng sinh trong nuôi trồng.

1. Nhóm vi sinh vật có lợi trong đường ruột thủy sản

Một số chủng probiotic được sử dụng phổ biến gồm:

• Lactobacillus acidophilus
• Streptococcus faecium
• Bacillus subtilis
• Nấm men như Saccharomyces cerevisiae và Aspergillus oryzae

=> Những chủng này có khả năng chịu được môi trường axit của dạ dày và độ kiềm của mật, nên tồn tại và phát huy tác dụng tốt trong ruột tôm cá.

Tác dụng chính:

- Ức chế vi khuẩn gây hại (Vibrio, E. coli...) bằng cách tranh chỗ bám trên thành ruột → vi khuẩn xấu không thể bám để gây bệnh.

- Tiết enzyme tiêu hóa tự nhiên giúp phân giải tinh bột, đạm, chất béo → tôm cá tiêu hóa tốt, ăn khỏe, mau lớn.

- Kích thích hệ miễn dịch đường ruột, tăng sức đề kháng tự nhiên.

- Tổng hợp axit amin, vitamin nhóm B và trung hòa độc tố tự nhiên trong thức ăn, giúp giảm rủi ro ngộ độc.

- Sau khi đi qua dạ dày, các vi sinh vật có lợi còn tạo sinh khối hữu cơ, cung cấp thêm dưỡng chất cho vật nuôi.

2. Gluxit chuỗi ngắn (Prebiotic) – Dinh dưỡng cho vi sinh có lợi

Để men vi sinh phát triển mạnh trong ruột tôm cá, cần có nguồn dinh dưỡng đặc biệt gọi là prebiotic – là các gluxit chuỗi ngắn (oligosaccharid), gồm:

• Fructooligosaccharid (FOS) – từ đường fructose
• Mannanoligosaccharid (MOS) – từ đường mannose
• Galactooligosaccharid (GOS) – từ đường galactose

Các hợp chất này không bị tiêu hóa ở dạ dày, mà đến ruột để làm thức ăn cho các vi sinh vật có lợi.
Nhờ đó, probiotic sinh trưởng mạnh, bám chắc lên thành ruột và duy trì hệ vi sinh ổn định.

Cơ chế bảo vệ:

Các vi khuẩn gây hại thường bám vào vị trí thụ thể (lectins) trên niêm mạc ruột để gây bệnh.
Khi có gluxit chuỗi ngắn, các phân tử này gắn vào lectins, khiến vi khuẩn gây bệnh mất chỗ bám, không thể xâm nhập gây tổn thương ruột hay làm rụng lông nhung (microvilli).
Điều này giúp tôm cá giảm nguy cơ viêm ruột, phân trắng, tiêu chảy và tăng hấp thu dinh dưỡng.

3. Axit hữu cơ (Organic acid) – Ổn định môi trường ruột, kích thích tiêu hóa

 Cơ chế tác dụng:

(1) Giảm pH đường ruột – ức chế vi khuẩn gây hại
Axit hữu cơ làm giảm pH ở dạ dày và ruột non, tạo môi trường bất lợi cho vi khuẩn gây bệnh như Vibrio, Salmonella, E. coli...
Khi pH < 5,5 → vi khuẩn gây hại bị ức chế, còn vi khuẩn có lợi (Lactobacillus, Bacillus) phát triển tốt.
→ Giúp cân bằng hệ vi sinh, giảm bệnh đường ruột và tăng hiệu quả hấp thu thức ăn.

(2) Kích thích tiêu hóa và tăng hấp thu dinh dưỡng
Axit hữu cơ kích thích tiết enzyme tiêu hóa tự nhiên (amylase, protease, lipase…), tăng khả năng phân giải và hấp thu protein, lipid và khoáng chất (Ca, P, Zn, Fe).
Nhờ vậy, tôm cá tiêu hóa nhanh, hấp thu triệt để, tăng trọng tốt và đồng đều.