Trong nuôi trồng thủy sản, môi trường nước là yếu tố quyết định trực tiếp đến sức khỏe và năng suất vật nuôi. Sau một thời gian nuôi, nước trong ao thường bị ô nhiễm do thức ăn dư thừa, phân tôm cá và chất hữu cơ phân hủy. Nếu không thay nước định kỳ, môi trường sẽ tích tụ khí độc (NH₃, H₂S), gây stress và dễ phát sinh dịch bệnh.

Lợi ích của việc thay nước trong ao nuôi

• Giữ cho nước trong sạch, giảm mầm bệnh.
• Ổn định pH, độ kiềm và hàm lượng oxy hòa tan.
• Kích thích tôm cá bắt mồi mạnh, sinh trưởng nhanh.
• Giảm chất dinh dưỡng và mật độ tảo trong ao, hạn chế hiện tượng “nở hoa” rồi tảo tàn.
• Rửa trôi các khí độc như ammonia, H₂S.
• Giảm độ mặn trong mùa khô.
• Hỗ trợ thay thế một phần vai trò của hệ thống sục khí.

Tỷ lệ thay nước trong các hệ thống nuôi (theo Ackefors, H. và ctv., 1994)

Thời điểm thích hợp để thay nước

Không phải lúc nào cũng có thể thay nước. Người nuôi cần chú ý:

• Sau mưa lớn: pH thường biến động, nên cấp thêm nước sạch để cân bằng.
• Khi tảo phát triển quá dày: thay bớt nước để tránh nguy cơ tảo tàn.
• Khi nước có mùi hôi, đáy ao đen: dấu hiệu tích tụ khí độc, cần thay ngay.

⚠️ Lưu ý: Không thay quá nhiều nước trong một lần. Tỷ lệ hợp lý là 20–30% thể tích ao để tránh gây sốc cho vật nuôi.

Kỹ thuật thay nước an toàn

• Nguồn nước cấp phải được xử lý trước: lọc qua túi lọc, ao lắng hoặc khử trùng bằng vôi, chlorine.
• Thay nước từ từ, tuyệt đối không xả cạn đột ngột.
• Sau khi thay, bổ sung men vi sinh để phân hủy hữu cơ, cân bằng hệ vi sinh trong ao.
• Quan sát phản ứng của tôm cá. Nếu thấy nổi đầu, bơi lờ đờ, cần tăng cường sục khí ngay.

Lưu ý trong mùa mưa

Mưa nhiều khiến độ mặn, kiềm và pH giảm nhanh. Vì vậy, khi thay nước vào mùa này, bà con nên:

• Kiểm tra các chỉ tiêu nước trước và sau khi thay.
• Bổ sung vôi Dolomite hoặc khoáng chất để giữ ổn định pH và độ kiềm.
• Tránh thay nước vào những ngày mưa kéo dài, nhiệt độ thấp để hạn chế gây sốc.

Xu hướng mới: Hạn chế thay nước, tăng cường vi sinh

Hiện nay, nhiều mô hình nuôi thâm canh áp dụng phương pháp hạn chế thay nước để giảm rủi ro lây lan dịch bệnh từ bên ngoài. Giải pháp thay thế là:

• Sử dụng chế phẩm sinh học để xử lý chất thải hữu cơ.
• Tăng cường quạt nước, sục khí để duy trì oxy.
• Áp dụng công nghệ biofloc, ao lót bạt tuần hoàn vừa giảm chi phí, vừa bảo vệ môi trường.

👉 Có thể nói, thay nước là công việc quan trọng trong nuôi thủy sản, nhưng cần thực hiện đúng kỹ thuật, đúng thời điểm và đúng tỷ lệ. Xu hướng mới không chỉ là thay nước đơn thuần, mà còn kết hợp công nghệ và vi sinh để tạo môi trường nuôi ổn định, bền vững.