Vai trò của axit amin trong sức khỏe và tăng trưởng thủy sản

I. Khái quát về axit amin trong dinh dưỡng thủy sản

Axit amin là đơn vị cấu tạo nên protein, thành phần chính tạo nên cơ, mô, enzyme, hormone và hệ miễn dịch của cơ thể.

Động vật thủy sản không thể hấp thu trực tiếp protein thô, mà chỉ hấp thu được axit amin tự do sau khi protein được tiêu hóa trong ruột. Vì vậy, chất lượng nguồn protein trong thức ăn không chỉ phụ thuộc vào hàm lượng, mà còn ở tỷ lệ cân đối giữa các axit amin.

II. Phân loại axit amin

Tùy khả năng tổng hợp của cơ thể, axit amin được chia thành 3 nhóm chính:

1. Axit amin không thiết yếu

Là những axit amin cơ thể có thể tự tổng hợp được, thường có sẵn trong các nguồn thức ăn tự nhiên từ thực vật và động vật.

2. Axit amin thiết yếu

Là nhóm cơ thể không tự tổng hợp được, bắt buộc phải bổ sung qua thức ăn.
Những loại này thường rất ít trong nguyên liệu có nguồn gốc thực vật (ngoại trừ đậu nành, bã đậu, bánh dầu đậu) nhưng lại rất dồi dào trong thức ăn có nguồn gốc động vật.

3. Axit amin bán thiết yếu

Là các axit amin có thể thay thế một phần cho axit amin thiết yếu, ví dụ:

Tyrosine có thể thay thế ~40% nhu cầu Phenylalanine.

Cystein có thể thay thế ~40% nhu cầu Methionine.

Cystin (gồm 2 phân tử cystein) giữ vai trò quan trọng trong chuyển hóa các chất trong cơ thể.

III. Một số axit amin quan trọng và vai trò của chúng

1. Lysine

Cực kỳ quan trọng trong tăng trưởng của vật nuôi còn non (cá con, tôm con, gia cầm non…).

Thiếu Lysine khiến vật nuôi chậm lớn, tăng hệ số FCR, giảm hiệu quả sử dụng thức ăn.

2. Methionine

Là axit amin chứa lưu huỳnh (S), có vai trò trong trao đổi chất và sinh sản.

Cung cấp nhóm Methyl (–CH₃) cần thiết cho phản ứng methyl hóa, giúp tạo cholin và betain – hai chất liên quan chặt chẽ trong chuyển hóa năng lượng và chức năng gan.

Đặc biệt, Methionine có thể được vật nuôi sử dụng hiệu quả ở cả dạng D và L, hỗ trợ chức năng gan và chống tích độc tố.

3. Arginine

Giúp tăng cường hoạt động gan, hỗ trợ điều trị viêm gan, đồng thời kích thích miễn dịch cho vật nuôi.

4. Threonine

Là thành phần quan trọng trong protein của kháng thể, giúp tăng sức đề kháng.

Có mặt nhiều trong mucin – lớp chất nhầy bảo vệ niêm mạc ruột, giúp rửa trôi vi sinh vật có hại, giảm nguy cơ bệnh đường ruột.

5. Cystein

Có thể thay thế một phần Methionine.

Ở dạng acetyl-cystein, axit amin này kích thích tiết mucin ở đường hô hấp, giúp tống vi sinh vật gây bệnh ra ngoài, giảm nguy cơ bệnh đường hô hấp.

6. MHA (Methionine Hydroxy Analogue)

Là dạng tương tự Methionine, hiện được dùng phổ biến dưới dạng bột.

Ngoài vai trò cung cấp Methionine, MHA còn có tính axit mạnh, giúp ức chế vi khuẩn gây bệnh như Salmonella, E. coli, Campylobacter.

Hiệu lực tương đương 65–75% Methionine, nhưng tăng an toàn sinh học cho thức ăn.

IV. Vai trò chung của axit amin trong sức khỏe và tăng trưởng

V. Một số lưu ý trong bảo quản và bổ sung axit amin

Các nguồn protein tự nhiên như bột ruốc, bột đầu tôm, tôm khô… nếu bảo quản không đúng độ ẩm (10–13%), protein sẽ bị phân hủy thành ammoniac (mùi khai) → giảm giá trị dinh dưỡng và có thể gây kích ứng ruột.

Ba axit amin thiết yếu giới hạn trong khẩu phần được xem là Lysine – Methionine – Tryptophan. Nếu thiếu một trong ba loại này, sự tổng hợp protein bị ngưng trệ, vật nuôi kém tăng trưởng.

VI. Kết luận

Axit amin không chỉ là “nguyên liệu” tạo nên protein, mà còn giữ vai trò trung tâm trong sức khỏe, tăng trưởng và miễn dịch của thủy sản.
Việc bổ sung cân đối axit amin trong khẩu phần sẽ giúp vật nuôi phát triển nhanh, khỏe mạnh, tăng sức đề kháng và giảm chi phí thức ăn nhờ hiệu quả hấp thu cao hơn.