1. Đặc điểm môi trường mùa mưa

Vào mùa mưa, đặc biệt ở khu vực ĐBSCL, các ao nuôi tôm chịu ảnh hưởng mạnh bởi mưa bão bất thường. Lượng nước mưa lớn làm thay đổi đột ngột nhiệt độ, độ mặn, pH, đồng thời rửa trôi chất bẩn, chất hữu cơ từ bờ ruộng xuống ao. Đây là điều kiện thuận lợi cho nhiều loài sinh vật ngoại lai và vi sinh vật có hại phát triển, gây ra các bệnh nguy hiểm cho tôm.

2. Các nhóm sinh vật gây hại điển hình

2.1. Sinh vật phù du

• Tảo (tảo xanh, tảo lục, tảo lam): phát triển mạnh nhờ dinh dưỡng dồi dào, dễ gây hiện tượng tảo nở hoa, làm giảm oxy hòa tan về đêm.

👉 Hậu quả: giảm oxy, tôm nổi đầu, dễ bị sốc môi trường.

2.2. Cá tạp và giáp xác nhỏ

• Mưa lớn cuốn theo trứng hoặc cá con từ nguồn nước ngoài vào ao.
• Các loài giáp xác như giun nước, bọ nước… phát triển nhanh, cạnh tranh thức ăn và có thể là vật chủ trung gian truyền mầm bệnh.

2.3. Vi sinh vật gây bệnh

a) Vi khuẩn Vibrio spp.

• Vibrio parahaemolyticus: gây bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND), EHP
• Vibrio harveyi: gây bệnh phát sáng, làm tôm chết rải rác hoặc hàng loạt.
• Vibrio alginolyticus: gây bệnh đường ruột, khiến tôm chậm lớn, kém ăn.

👉 Hậu quả: giảm sức đề kháng, tăng tỷ lệ chết, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất nuôi.

b) Nấm gây bệnh

• Fusarium spp.: thường gặp trong ao nhiều chất hữu cơ, xác tảo chết; gây tổn thương mô mềm, xuất hiện đốm trắng/nâu trên vỏ tôm.
• Aspergillus spp.: phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt; gây bệnh đốm nấm, làm tôm nhiễm trùng, yếu dần và chết.

👉 Nấm thường phát triển âm thầm, khó nhận biết sớm, chỉ lộ rõ khi tôm đã suy yếu.

c) Ký sinh trùng

• Các loài đơn bào như Gregarine và Zoothamnium tăng nhanh trong mùa mưa.
• Chúng ký sinh trong ruột, mang, gây hại trực tiếp đến sức khỏe tôm.

3. Triệu chứng thường gặp ở tôm bệnh

• Xuất hiện đốm đen trên bụng, chân bụng, chân ngực và đuôi.
• Mang đen, dễ bị phá hủy bởi vi khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng.
• Tôm nổi đầu, bơi lờ đờ, giảm ăn, chậm lớn.
• Tỷ lệ lột xác tăng, nhưng sau lột tôm vẫn nhanh chóng bị tái nhiễm.
• Suy yếu, khả năng chịu đựng kém, dễ chết khi gặp thêm tác nhân gây stress.

4. Nguyên nhân bùng phát bệnh vào mùa mưa

• Thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ mặn, pH → tôm bị sốc.
• Tăng tải hữu cơ do nước mưa rửa trôi đất, rác, phân bón.
• Độ đục cao, ánh sáng giảm → tảo quang hợp kém, oxy thấp.
• Hệ vi sinh mất cân bằng → vi khuẩn có lợi giảm, vi khuẩn gây bệnh bùng phát.

5. Biện pháp xử lý và phòng ngừa

Khi bệnh đã xuất hiện

• Giảm 30–50% lượng thức ăn, tăng cường quạt và sục khí.
• Thay nước 20–30% mỗi ngày (nếu điều kiện cho phép).
• Diệt khuẩn, trị ký sinh: dùng BKC-80 (sáng) hoặc Iodine (chiều).
• Sau 2 ngày, bổ sung men vi sinh để làm sạch đáy ao và nước.
• Dùng oxy viên/bột ban đêm để cải thiện hô hấp.
• Bổ sung khoáng, vitamin C, chất tăng đề kháng vào thức ăn.

Phòng ngừa lâu dài

• Quản lý chất lượng nước: duy trì pH, độ kiềm ổn định, hạn chế biến động.
• Chủ động che chắn, hạn chế nước mưa trực tiếp vào ao.
• Định kỳ siphon đáy, giữ ao sạch, giảm mùn bã hữu cơ.
• Sử dụng chế phẩm sinh học để ổn định hệ vi sinh.
• Hạn chế dùng kháng sinh, ưu tiên giải pháp sinh học và thảo dược.